Czy sprzedawca może udzielić gwarancji na sprzedaną rzecz?

Gwarancja i rękojmia stanowią dwie niezależne od siebie instytucje prawne chroniące kupującego. Przy ich porównaniu wskazuje się najczęściej, że rękojmia dotyczy odpowiedzialności sprzedawcy natomiast producent odpowiada z tytułu gwarancji. Rękojmia przy umowie sprzedaży powstaje po stronie sprzedawcy z mocy prawa, zaś gwarancja producenta ma charakter fakultatywny (jest dobrowolna). Czy zatem sprzedawca oprócz związania się rękojmią może dobrowolnie udzielić kupującemu gwarancji na sprzedaną rzecz?

Gwarancja fabryczna

Gwarancja udzielana przez producenta rzeczy nazywana jest inaczej gwarancja fabryczną bądź gwarancją wytwórcy. Polega ona na złożeniu przez producenta oświadczenia o jakości wyprodukowanej rzeczy, o jej właściwościach – przy czym oświadczenie takie może być zawarte w reklamie. W gwarancji powinny zostać określone obowiązki gwaranta i uprawnienia kupującego w przypadku, gdy rzecz sprzedana nie ma właściwości określonych w oświadczeniu gwarancyjnym. Wtedy gwarant zobowiązany jest (w szczególności) do zwrotu zapłaconej ceny, wymiany rzeczy bądź jej naprawy. Jeżeli te obowiązki nie zostały wprost wskazane w oświadczeniu gwarancyjnym, to z treści art. 577 § 3 kodeksu cywilnego wynika, że w razie wątpliwości i tak znajdą zastosowanie.

Gwarancja handlowa

Przepisy prawa nie wskazują na to, by ustawodawca jakkolwiek ograniczył podmiotowo krąg osób, które mogą udzielić gwarancji. Regułą jest, że gwarancji udziela producent. Tym niemniej może jej udzielić także sprzedawca – wówczas będziemy mieli do czynienia z tzw. gwarancją handlową.

Do udzielenia gwarancji na sprzedaną rzecz przez sprzedawcę stosuje się te same przepisy, które dotyczą gwarancji fabrycznej. Prawo nie przewiduje w takim przypadku żadnego rozróżnienia – podmiot udzielający gwarancji zawsze staje się gwarantem i podlega obowiązkom określonym w art. 577-581 k.c.

Zbieg tytułów odpowiedzialności

Kupujący może wykonywać uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy niezależnie od uprawnień wynikających z gwarancji. Zasadę tę komentuje się najczęściej w ten sposób, że kupujący może kierować swoje roszczenia według swojego wolnego wyboru – albo do producenta rzeczy, albo do sprzedawcy, przy czym roszczeń może dochodzić od tych podmiotów niezależnie. Powstaje na tym tle pytanie, co jeśli związanie rękojmią i gwarancją dotyczy tego samego podmiotu – sprzedawcy?

Odpowiedź na to pytanie sprowadza się do stwierdzenia, że nie zmienia to sytuacji kupującego. W dalszym ciągu ma on możliwość wyboru, z którego uprawnienia skorzystać. Co więcej, zgodnie z art. 579 § 3 k.c., bieg terminu do wykonania uprawnień z tytułu rękojmi ulega zawieszeniu z dniem zawiadomienia sprzedawcy o wadzie i termin ten biegnie dalej od dnia odmowy przez gwaranta wykonania obowiązków wynikających z gwarancji albo bezskutecznego upływu czasu na ich wykonanie. Jeżeli sprzedawca jest jednocześnie gwarantem, to konsekwentnie należy stwierdzić, że przepis powyższy znajdzie odpowiednie zastosowanie do zawieszenia biegu terminu rękojmi.

Wątpliwości na bazie praktyki

Biorąc pod uwagę ustawowe związanie sprzedawcy odpowiedzialnością rękojmianą można się zastanawiać, czy sprzedawca ma jakikolwiek interes w tym, by dodatkowo brać na siebie odpowiedzialność z tytułu gwarancji. Udzielenie gwarancji i jej zakres jest elementem taktyki marketingowej. Można więc założyć, że kupujący będzie porównywał różne oferty sprzedaży danej rzeczy nie tylko pod względem ceny, ale także dodatkowych uprawnień – w tym rodzaju i zakresu uprawnień gwarancyjnych.

W praktyce można zaobserwować zjawisko pozornego wzmacniania uprawnień kupującego. Polega to na tym, że sprzedawca udziela kupującemu gwarancji handlowej, której zakres oraz termin daleko odbiega na niekorzyść od ustawowych uprawnień przysługujących z tytułu rękojmi. Nie sposób jednoznacznie stwierdzić, czy sprzedawcy udzielają tego rodzaju gwarancji (np. tzw. rozruchowej, serwisowej) w nieświadomości, że i tak odpowiadają przed kupującym w szerszym zakresie. Może być i tak, że z punktu widzenia kupującego informacja o gwarancji sprzedawcy, nawet mocno ograniczonej terminowo, ma większe znaczenie niż uprawnienia rękojmiane, których kupujący może nie być świadom.

Niezależnie od powyższego podkreślić należy, że w każdym przypadku zbiegu uprawnień z tytułu rękojmi i gwarancji w stosunku do tego samego podmiotu – sprzedawcy, w interesie kupującego leży uważne porównanie swoich uprawnień wynikających z obu instytucji i wybór najkorzystniejszej w danym przypadku opcji.