Czy sprzedawca może wydać instrukcję obsługi w wersji elektronicznej?

Obowiązek ustawowy

Polski ustawodawca ustalił wyraźny obowiązek odnoszący się do sprzedawcy w relacjach z kupującym. Tym obowiązkiem jest wydanie przez sprzedawcę dokumentów dotyczących rzeczy. Dokumentem szczególnym w tym kontekście, oprócz np. karty gwarancyjnej, jest instrukcja obsługi. Konieczność wydania instrukcji pojawia się wówczas, gdy wymaga tego specyfika przedmiotu sprzedaży ze względu na zapewnienie kupującemu możliwości należytego korzystania z rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem. A zatem obowiązek wydania instrukcji nie jest obowiązkiem bezwzględnym. Ocena pojawienia się tego szczególnego obowiązku należy do sprzedawcy, który powinien kierować się przede wszystkim kryteriami obiektywnymi uwzględniającymi generalnie stan wiedzy lub świadomości przeciętnego nabywcy.

Odnoszący się do obowiązku wydania instrukcji przepis ogólny znajduje się w art. 546 § 2 kodeksu cywilnego:

Sprzedawca obowiązany jest wydać posiadane przez siebie dokumenty, które dotyczą rzeczy. Jeżeli treść takiego dokumentu dotyczy także innych rzeczy, sprzedawca obowiązany jest wydać uwierzytelniony wyciąg z dokumentu. Ponadto, jeżeli jest to potrzebne do należytego korzystania z rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem, sprzedawca obowiązany jest załączyć instrukcję i udzielić wyjaśnień dotyczących sposobu korzystania z rzeczy.

Stosunki konsumenckie

Regulacja szczególna stanowiąca uzupełnienie wspomnianego przepisu znajdowała się w ustawie o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie kodeksu cywilnego z dnia 27 lipca 2002 r., gdzie także była mowa o obowiązku sprzedawcy polegającym na wydaniu kupującemu wraz z towarem konsumpcyjnym wszystkich elementów jego wyposażenia oraz instrukcji obsługi, konserwacji i innych dokumentów wymaganych przez odrębne przepisy (art. 3 ust. 5 ustawy). W obecnym stanie prawnym obowiązki informacyjne sprzedawcy w umowach sprzedaży konsumenckiej są uregulowane ogólnym przepisem art. 546 k.c. oraz uzupełnione art. 546(1) § 5 k.c.:

Sprzedawca jest obowiązany wydać kupującemu wraz z rzeczą sprzedaną wszystkie elementy jej wyposażenia oraz sporządzone w języku polskim instrukcje obsługi, konserwacji i inne dokumenty wymagane przez odrębne przepisy.

Jak widać z powyższego, szczególna regulacja konsumencka w dużej mierze powiela zasady określone w normie ogólnej. Pojawia się wszakże wyraźny wymóg odnoszący się do użycia języka polskiego w instrukcjach i dokumentach.

Wydanie rzeczy sprzedanej

Cytowane przepisy posługują się pojęciem „wydania”. Sposób użycia tego terminu wskazuje na to, że odnosi się on zarówno do rzeczy, jak i instrukcji oraz pozostałych dokumentów. Fakt, że instrukcja obsługi powinna zostać wydana konsumentowi wraz z rzeczą będzie dla nas przydatny przy rozważaniach na temat tego, co oznacza samo wydanie.

W tym miejscu można zauważyć stanowisko części komentatorów, których zdaniem cytowane powyżej przepisy są w zasadzie zbędne i stanowią swoiste superfluum. Powołują się oni na inne przepisy o charakterze ogólnym – art. 535 oraz 354 § 1 k.c. Nie wchodząc w głębszą analizę chodzi o to, że z istoty samej umowy sprzedaży wynika obowiązek wydania rzeczy. Z kolei sposób wykonania tego obowiązku powinien odpowiadać celowi społeczno-gospodarczemu, zasadom współżycia społecznego oraz istniejącym zwyczajom. Z tego można wywieść, że wraz z wydaniem rzeczy powinno nastąpić wydanie instrukcji obsługi, o ile taka jest potrzebna do prawidłowego korzystania z rzeczy.

Dokument elektroniczny, trwały nośnik

Żaden przepis prawa nie odnosi się precyzyjnie do problemu formy, w jakiej instrukcja obsługi (oraz pozostałe wymagane dokumenty) powinny zostać wydane konsumentowi. Mamy za to już od kilku lat stan prawny, w którym oprócz tradycyjnej formy pisemnej dokumentu uregulowano inne możliwe formy. Zgodnie z art. 77(3) k.c.:

Dokumentem jest nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jej treścią.

Na gruncie prawa konsumenckiego istotne jest z kolei pojęcie „trwałego nośnika”, które odnosi się do obowiązków informacyjnych sprzedawcy. Zostało to uregulowane w art. 2 pkt 4 ustawy o prawach konsumenta:

trwały nośnik – materiał lub narzędzie umożliwiające konsumentowi lub przedsiębiorcy przechowywanie informacji kierowanych osobiście do niego, w sposób umożliwiający dostęp do informacji w przyszłości przez czas odpowiedni do celów, jakim te informacje służą, i które pozwalają na odtworzenie przechowywanych informacji w niezmienionej postaci.

Trwałym nośnikiem zajmowaliśmy się w tym artykule: Trwały nośnik - cóż to takiego?, zatem nie ma potrzeby rozważania tego tematu na nowo. Tym niemniej na potrzeby problematyki instrukcji obsługi polecamy Państwu zapoznanie się z tym artykułem, gdyż tematy te łączą się.

W konkluzji rozważań dotyczących trwałego nośnika przypomnieć należy, że zaliczymy do tej kategorii m.in.: tradycyjny papier, płytę CD/DVD, pendrive ale także e-mail oraz sms. Zasadą jest, że przekazanie informacji (treści) powinno nastąpić w formie pozwalającej na odtworzenie przechowywanych informacji w niezmienionej postaci.

Link do pliku na stronie internetowej a plik wydany na nośniku

Z inną sytuacją mamy do czynienia wówczas, gdy instrukcja obsługi dołączona jest w formie np. płyty CD/DVD znajdującej się w komplecie ze sprzedaną rzeczą. Wówczas z pewnością zarówno sama rzecz jak i instrukcja zostały konsumentowi w tym samym sensie wydane. Poza tym w przypadku optycznego nośnika danych mamy do czynienia z nośnikiem trwałym.

Podobnie jest w przypadku przesłania konsumentowi pocztą e-mail pliku z elektroniczną wersją instrukcji, np. w formie dokumentu pdf. Dodatkowo spełniony jest wówczas warunek z art. 14 ust. 2 ustawy o prawach konsumenta mówiący o konieczności przekazywania konsumentowi informacji w sposób odpowiadający rodzajowi użytego środka porozumiewania się na odległość. Podanie adresu e-mail jest najczęściej warunkiem zawarcia typowej umowy sprzedaży w sklepie internetowym i tym kanałem dokonuje się wymiana informacji – np. potwierdzenie złożenia zamówienia. Sprzedawca ma więc pewność, że konsument ma możliwość otrzymywania informacji tą właśnie drogą.

Zastrzeżenie

Inny sposób procedowania np. poprzez wykorzystywanie instrukcji utrwalonych na nośnikach CD/DVD bądź przesyłanych drogą mailową ma swoje oparcie w przepisach prawa, jednak nie został jeszcze jednoznacznie zweryfikowany w orzecznictwie sądowym. Zauważyć należy przy tym, że podnoszenie przez konsumentów zarzutu braku wydania instrukcji obsługi często nie wynika z rzeczywistego problemu braku dostępu do poszukiwanych informacji o obsłudze rzeczy, lecz jest „alternatywnym” sposobem doprowadzenia do odstąpienia od umowy w postępowaniu reklamacyjnym z powodu wydania rzeczy niekompletnej. Z tego punktu widzenia problemu instrukcji obsługi nie należy bagatelizować i najlepiej stosować rozwiązania gwarantujące pełną ochronę prawną.