Konsumenckie odstąpienie od umowy o dostarczanie mediów

Wymóg zgody konsumenta na rozpoczęcie świadczenia

Przedsiębiorcę świadczącego na rzecz konsumenta obowiązuje w takich przypadkach szczególny wymóg. Musi on uzyskać od konsumenta jeszcze przed rozpoczęciem świadczenia wyraźną zgodę na rozpoczęcie wykonania umowy przed upływem terminu 14 dni. Mówi o tym art. 15 ust. 3 Ustawy o prawach konsumenta:

Art. 15
3. Jeżeli na wyraźne żądanie konsumenta wykonywanie usługi albo dostarczanie wody, gazu, energii elektrycznej, gdy nie są one dostarczane w ograniczonej objętości lub w ustalonej ilości, lub energii cieplnej ma się rozpocząć przed upływem terminu do odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa, przedsiębiorca wymaga od konsumenta złożenia wyraźnego oświadczenia zawierającego takie żądanie na trwałym nośniku.

Wybór rodzaju nośnika

Konsument może złożyć takie oświadczenie na dowolnym, wybranym przez siebie trwałym nośniku, tj. na papierze, za pośrednictwem poczty elektronicznej lub innym. Przepisy nie przewidują w takiej sytuacji wymogu czy też prymatu papieru, wszystkie rodzaje trwałych nośników są zrównane.

Przedsiębiorca nie może narzucić konsumentowi wyboru rodzaju nośnika i żądać oświadczenia np. na piśmie. Uzyskanie od konsumenta oświadczenia na trwałym nośniku leży w interesie przedsiębiorcy, a w razie sporu, to on będzie musiał wykazać, że konsument życzył sobie realizacji umowy przed upływem terminu do złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy.

Zapłata za świadczenie otrzymane do chwili odstąpienia

W przypadku odstąpienia od umowy o dostarczanie mediów konsument ma obowiązek zapłaty za świadczenie otrzymane do chwili odstąpienia. Szczegółowe zasady obliczania kwoty do zapłaty wskazane są w art. 35 Ustawy o prawach konsumenta:

Art. 35
1. Jeżeli konsument wykonuje prawo odstąpienia od umowy po zgłoszeniu żądania zgodnie z art. 15 ust. 3 i art. 21 ust. 2, ma obowiązek zapłaty za świadczenia spełnione do chwili odstąpienia od umowy.
2. Kwotę zapłaty oblicza się proporcjonalnie do zakresu spełnionego świadczenia, z uwzględnieniem uzgodnionej w umowie ceny lub wynagrodzenia. Jeżeli cena lub wynagrodzenie są nadmierne, podstawą obliczenia tej kwoty jest wartość rynkowa spełnionego świadczenia.

Zawyżenie kwoty do zapłaty

Z przepisu wynika, że konsument może wykazywać, że cena lub wynagrodzenie ustalone przez przedsiębiorcę są zbyt wysokie. Wtedy kwota do zapłaty powinna zostać obliczona na podstawie wartości rynkowej wykonanej usługi. Wartość rynkową spełnionego świadczenia należy ustalać w odniesieniu do ceny lub wynagrodzenia, jakie przyjęło się pobierać za świadczenie danego rodzaju oraz poprzez porównanie z ceną równoważnej usługi świadczonej przez innych przedsiębiorców. Każdorazowo trzeba brać pod uwagę sytuację panującą na danym rynku usług. Do oceny dysproporcji pomiędzy ceną lub wynagrodzeniem określonym w umowie z konsumentem a ceną lub wynagrodzeniem rynkowym właściwa jest chwila zawarcia umowy z konsumentem.

Kiedy konsument nie będzie musiał płacić

W art. 36 Ustawy o prawach konsumenta wskazano przypadki skutkujące tym, że konsument będzie zwolniony od ponoszenia kosztów nawet gdy zdążył przed odstąpieniem od umowy skorzystać ze świadczeń przedsiębiorcy:

Art. 36
Konsument nie ponosi kosztów:
1) świadczenia usług, dostarczania wody, gazu lub energii elektrycznej w przypadku, gdy nie są one oferowane w ograniczonej objętości lub w ustalonej ilości, lub energii cieplnej, w całości lub w części, za czas do odstąpienia od umowy, jeżeli:
a) przedsiębiorca nie poinformował konsumenta o prawie odstąpienia od umowy i skutkach jego wykonania zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 9 lub
b) konsument nie żądał spełniania świadczenia przed upływem terminu do odstąpienia od umowy zgodnie z art. 15 ust. 3 i art. 21 ust. 2.

Ustawodawca przewidział więc sankcje dla przedsiębiorcy za to, że ten nie uzyskał od konsumenta zgody na rozpoczęcie świadczenia przed upływem 14 dni lub też przy zawarciu umowy nie poinformował go jego prawach w sposób wymagany w Ustawie. Użyty w treści przepisu łącznik „lub” wskazuje, iż wystarczy spełnienie zarówno obu, jak i tylko jednej ze wskazanych przesłanek.

Przykład

Pan Jan zawarł w swoim domu (a więc poza lokalem przedsiębiorcy) z akwizytorem umowę o dostarczanie gazu i oświadczył na piśmie, że dostawa gazu do jego domu ma się rozpocząć niezwłocznie. Przedsiębiorca wywiązał się z obowiązku informacyjnego, poinformował pana Jana o prawie odstąpienia od umowy i skutkach jego wykonania. Gaz zaczął być dostarczany do domu pana Jana po dwóch dniach od podpisania umowy. Pan Jan jednak rozmyślił się i w ciągu 14 dniu odstąpił od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa. Ponieważ świadczenie zostało już rozpoczęte, pan Jan jest zobowiązany do zapłaty za taką liczbę kWh gazu, jaką faktycznie wykorzystał w okresie trwania umowy.