Prawo do odstąpienia od umowy
Prawo powyższe, ujęte w przepisach ustawy o prawach konsumenta dotyczy rzecz jasna wyłącznie konsumenta (w dodatku przy umowie zawieranej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa), dlatego nie dotyczy przedsiębiorcy. Przedsiębiorca nie ma możliwości zwrotu konsumenckiego, nie istnieje dla niego żaden termin do "wypróbowania" zakupionej rzeczy, nawet przy zakupie w sklepie internetowym.
Reklamacja z tytułu rękojmi?!
Po zmianie z grudnia 2014 r. instytucja rękojmi ma zastosowanie zarówno w przypadku, gdy kupującym jest przedsiębiorca jak i w przypadku gdy jest nim konsument. Termin dochodzenia praw z tytułu rękojmi jest dla nich wspólny i wynosi 2 lata. Generalnie większość przepisów dot. rękojmi zawartych w kodeksie cywilnym odnosi się i do konsumenta i do kupującego przedsiębiorcy, z niewielkimi różnicami:
- tylko konsument może powołać się na wadę fizyczną rzeczy wynikającą z niezgodności publicznych zapewnień producenta (np. reklamy) z jej rzeczywistymi właściwościami
- tylko do konsumenta odnosi się domniemanie, że jeśli wada fizyczna została stwierdzona przed upływem roku od wydania rzeczy, to znaczy że wada ta istniała (ona lub jej przyczyna) w chwili zakupu
- tylko do przedsiębiorcy stosuje się zasadę, że gdy przedmiotem sprzedaży są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku albo rzeczy mające powstać w przyszłości, sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili wydania rzeczy
- ograniczenie lub wyłączenie wobec konsumenta odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest możliwe tylko w przypadkach określonych w przepisach szczególnych
- tylko konsument może w ramach rękojmi zamiast zaproponowanego przez sprzedawcę usunięcia wady żądać wymiany rzeczy na wolną od wad albo zamiast wymiany rzeczy żądać usunięcia wady (z ograniczeniami)
- tylko do konsumenta stosuje się zasadę, że jeśli ten złożył określone żądanie w ramach rękojmi, a sprzedawca nie ustosunkował się do tego w terminie 14 dni, to uważa się że sprzedawca uznał to żądanie za uzasadnione
- tylko do przedsiębiorcy stosuje się regułę, że jeżeli nie zbadał zakupionej rzeczy w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o wadzie, a w przypadku gdy wada wyszła na jaw dopiero później – jeżeli nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie po jej stwierdzeniu – wówczas taki kupujący traci uprawnienia z tytułu rękojmi
- przy sprzedaży rzeczy używanych przedsiębiorcy można całkowicie wyłączyć rękojmię, konsumentowi można jedynie ograniczyć termin dwuletni do jednego roku
- tylko dla konsumenta znajduje zastosowanie zasada, że roczny termin do zgłoszenia wady rzeczy od chwili jej stwierdzenia powoduje przedłużenie dwuletniego okresu trwania rękojmi, o ile ten pierwszy wykracza poza ten drugi.
Reklamacja z tytułu gwarancji?!
Kodeksowe przepisy o gwarancji nie wprowadzają zróżnicowania kupujących na konsumentów i przedsiębiorców, mają oni te same ustawowe uprawnienia. Jednak gwarancja ma w odróżnieniu od rękojmi charakter fakultatywny, jest udzielana dobrowolnie. W związku z tym pamiętać należy o tym, że sam gwarant może w dokumencie gwarancyjnym wprowadzić podział na konsumentów i przedsiębiorców. Możliwe jest więc, że przykładowo w jakimś przypadku dla konsumenta termin obowiązywania gwarancji zostanie określony na dwa lata, a dla przedsiębiorcy na rok. Równie dobrze może być i tak, że gwarancja zostanie udzielona jedynie konsumentowi, a przedsiębiorca w ogóle zostanie z niej wyłączony.
Obowiązki informacyjne sprzedawcy
Powyższy tytuł nie jest co prawda rodzajem uprawnień kupującego, ale ma znaczenie dla naszych rozważań. Chodzi o to, że zwłaszcza po grudniu 2014 r. te obowiązki sprzedawcy znacząco poszerzyły się w stosunku do konsumenta. W wielu przypadkach opisanych w ustawie o prawach konsumenta dzieje się tak, że niedopełnienie konkretnego obowiązku informacyjnego po stronie sprzedawcy skutkuje znaczącym rozszerzeniem uprawnień kupującego – ale wyłącznie konsumenta. Może się nawet zdarzyć, że prawo do zwrotu konsumenckiego będzie wskutek zaniechania sprzedawcy trwało ponad rok.
Podsumowanie. Widać z powyższego wyraźnie, że kupujący – konsument w porównaniu do kupującego – przedsiębiorcy podlega znacznie szerszej ochronie prawnej. Dysponuje większą paletą uprawnień z tytułu rękojmi, a prawo do zwrotu zakupionej przez internet rzeczy w terminie 14 dni odnosi się wyłącznie do niego, przedsiębiorca w ogóle nie może z tego skorzystać. Wynika to wszystko z generalnej zasady, że w kontakcie z profesjonalnym sprzedawcą – przedsiębiorcą inny przedsiębiorca zajmuje pozycję równorzędną. Konsument natomiast, jako słabsza strona stosunku umownego, podlega szczególnej ochronie. Można powiedzieć nawet tak, że w ślad za większą opłacalnością ekonomiczną idzie mniejsza ochrona prawna (przedsiębiorca), natomiast zakup konsumencki, pozbawiony "podatkowej" atrakcyjności ekonomicznej, daje w zamian większe możliwości co do realizacji praw kupującego.
Przykład. Pan Jan, przedsiębiorca, zakupił dwa telefony komórkowe. Jeden dla siebie, „na firmę”, z fakturą VAT, drugi dla dziecka – z paragonem. Na oba obowiązywała gwarancja 12-to miesięczna. Telefony zepsuły się z powodu wady tkwiącej w produkcie tuż przed upływem 2 lat od chwili zakupu. Oczywiste jest, że do żadnego z nich nie znajdzie zastosowanie instytucja zwrotu konsumenckiego (firmowy telefon w ogóle nie był nią objęty, a termin dla prywatnego dawno minął). Gwarancja na oba aparaty również się skończyła. Pozostaje rękojmia, bo bieg dwuletniego terminu jeszcze trwa.
Pan Jan jako przedsiębiorca jest obowiązany zawiadomić sprzedawcę niezwłocznie o stwierdzeniu wady telefonu firmowego – pod rygorem utraty uprawnień wynikających z rekojmi. Pan Jan jako konsument ma rok czasu na zawiadomienie o wadzie telefonu prywatnego – nawet gdy ten roczny termin wykroczy poza dwuletni okres obowiązywania rękojmi. W obu przypadkach pan Jan może złożyć oświadczenie o odstąpieniu od umowy (czyli żądać zwrotu pieniędzy), jednak sprzedawca może zamiast tego zaoferować usunięcie wad aparatów (czyli naprawę). W przypadku telefonu prywatnego pan Jan może wówczas zamiast naprawy żądać wymiany aparatu na nowy – ale nie może domagać się wymiany na nowy telefonu firmowego, musi mu wystarczyć naprawa. Dodatkowo, jedynie w przypadku telefonu prywatnego brak odpowiedzi sprzedawcy w ciągu 14 dni na żądanie pana Jana oznaczać będzie automatycznie zaakceptowanie tego żądania.
Na fakturę czy z paragonem?
Bezpieczne regulaminy sklepów i serwisów internetowych