Odstąpienie od umowy sprzedaży na raty

Kupując towar w sklepie internetowym konsument zawiera umowę sprzedaży ze sprzedawcą. Wówczas mamy do czynienia z dwiema stronami umowy. Zdarzyć się jednak może, że konsument skorzysta z oferowanej przez sprzedawcę sprzedaży na raty. Najczęściej bywa tak, że kredytu nie udziela sam sprzedawca, lecz strona trzecia – np. bank. Bank udziela kredytu konsumentowi, a zatem dochodzi do zawarcia umowy kredytu konsumenckiego, w którym stronami są konsument i bank.

Pomiędzy tymi umowami zachodzi związek polegający na wspólnym celu ich realizacji, którym ma być świadczenie sprzedawcy (wydanie towaru) na rzecz konsumenta, a bank świadczy (płaci cenę za towar) bezpośrednio na rzecz sprzedawcy. Tworzy się zatem specyficzny trójkąt, w którym występują trzy strony, a zależności między nimi określa się mianem „kredytu wiązanego”

Kredyt wiązany

Kredyt wiązany jest jednym z rodzajów kredytu konsumenckiego, odnosi się do niego przepis art. 3 ust. 2 pkt 4 Ustawy o kredycie konsumenckim z dnia 12 maja 2011 r. (Dz.U. Nr 126, poz. 715 z późn. zm.):

Art. 3

2. Za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności:

4) umowę o kredyt, w której kredytodawca zaciąga zobowiązanie wobec osoby trzeciej, a konsument zobowiązuje się do zwrotu kredytodawcy spełnionego świadczenia.

Bank jest kredytodawcą, sprzedawca osobą trzecią – zatem według przepisu bank zobowiązuje się do zapłaty ceny sprzedawcy, a konsument zobowiązuje się do spłaty na rzecz banku.

Zwrot konsumencki

W ciągu 14 dni od otrzymania towaru zakupionego przez internet konsument ma prawo do odstąpienia od umowy sprzedaży. Jeżeli skutecznie zrealizuje swoje ustawowe prawo, czyli złoży sprzedawcy w terminie oświadczenie o odstąpieniu – co dzieje się z umową o kredyt konsumencki? Czy konsument powinien osobno złożyć bankowi oświadczenie o odstąpieniu od umowy o ten kredyt? Komu sprzedawca powinien zwrócić pieniądze? Czy konsument może po odstąpieniu od umowy sprzedaży w dalszym ciągu korzystać z kredytu bankowego – zwłaszcza jeśli ten był atrakcyjny bo raty dla zakupionego towaru wynosiły 0%?

Skutki związania umów sprzedaży i kredytu konsumenckiego

Nas jednak interesuje sytuacja, w której konsument odstępuje od umowy sprzedaży i zwraca sprzedawcy zakupiony wcześniej towar. Wówczas zastosowanie znajduje art. 57 ustawy:

Art. 57

Jeżeli konsument skorzystał z przyznanego mu, na podstawie odrębnych przepisów, prawa do odstąpienia od umowy na nabycie określonego towaru lub usługi, to odstąpienie konsumenta od tej umowy jest skuteczne także wobec umowy o kredyt wiązany.

Oznacza to, że odstąpienie przez konsumenta od umowy sprzedaży towaru kupionego przez internet w systemie sprzedaży ratalnej automatycznie skutkuje odstąpieniem od umowy o kredyt konsumencki. W takiej sytuacji obie umowy przestają obowiązywać. Nie ma potrzeby składania przez konsumenta odrębnego oświadczenia o odstąpieniu bankowi. Do poinformowania banku o odstąpieniu zobowiązany jest sprzedawca.

Prawnicy komentujący ten ostatni przepis podkreślają, że między zawartą przez konsumenta umową sprzedaży i umową kredytu istnieje na tyle silny związek, że rezygnacja z umowy sprzedaży (która jest zasadniczym celem konsumenta) czyni z założenia bezprzedmiotowym utrzymywanie stosunku umowy o kredyt. Dlatego przepis art. 57 ustawy sięga dalej niż te przepisy (np. art. 56), które umożliwiają konsumentowi odstąpienie od umowy kredytu z zachowaniem w mocy umowy sprzedaży. Waga ekonomiczna umów zawartych w ramach „trójkąta” stron jest bowiem różna, a kluczowe znaczenie ma umowa sprzedaży zawarta między konsumentem a sprzedawcą.

Problemy w praktyce

Mimo stosunkowo jasnej regulacji prawnej zawartej w art. 57 Ustawy o kredycie konsumenckim zdarzają się w praktyce różne problemy na tle odstąpienia od umowy sprzedaży na raty. Mogą one być np. spowodowane brakiem komunikacji na linii sprzedawca – bank. Co więcej, z przepisu art. 56 ust. 1 i 2 wynika, że w przypadku odstąpienia przez konsumenta od umowy o kredyt wiązany sprzedawca jest zobowiązany do zwrotu bankowi spełnionego na jego rzecz świadczenia. Czyli zwrot uiszczonej ceny przez sprzedawcę powinien nastąpić nie na rzecz konsumenta, tylko bezpośrednio do banku.

Jeżeli po odstąpieniu przez konsumenta od umowy sprzedaży sprzedawca zwróci uiszczoną cenę konsumentowi – ten powinien niezwłocznie przekazać środki kredytodawcy. Pamiętajmy, że w wyniku odstąpienia od umowy sprzedaży doszło także automatycznie do odstąpienia od umowy o kredyt konsumencki, zatem wszystkie strony powinny wzajemnie zwrócić sobie poczynione świadczenia.

Koszty odstąpienia

W przypadku odstąpienia od umowy sprzedaży na raty konsument musi się liczyć nie tylko z poniesieniem kosztów zwrotu towaru do sprzedawcy, ale również ze zwrotem kredytodawcy odsetek należnych mu od dnia wydania towaru przez sprzedawcę (lub rozpoczęcia świadczenia usług przez usługodawcę), do dnia złożenia przez konsumenta oświadczenia o odstąpieniu od umowy (art. 56 ust. 4 ustawy).