Opony zimowe w samochodzie. Czy prawo wymaga ich stosowania podczas zimy?

Obowiązek wymiany opon na zimówki?

Obowiązek taki istnieje w wielu państwach europejskich, np. w Niemczech, Czechach, Słowacji, Austrii, Litwie, Finlandii itd. Może on przyjąć postać obowiązku bezwzględnego w postaci daty kalendarzowej, od której w danym roku należy używać opon zimowych – np. 1 listopada, 1 grudnia. Tak to działa np. w Szwecji, na Łotwie. W innych krajach stosuje się tzw. obowiązek sytuacyjny. Polega on na nakazie stosowania zimówek podczas wystąpienia warunków zimowych na drogach. Przykładem mogą być Niemcy. W jeszcze innych krajach prawo przewiduje nakaz stosowania opon zimowych w niektórych regionach i w szczególnych sytuacjach (np. we Francji).

Niezależnie od sposobu, w jaki obowiązek używania opon zimowych jest realizowany – w tych krajach mamy do czynienia z wyraźnym wymogiem prawnym. Oznacza to, że kierowca, który nie zastosował się do obowiązku mimo jego zaistnienia (w danym okresie, warunkach) – łamie prawo obowiązujące w konkretnym kraju. Niezastosowanie się do przepisów często wiąże się z bardzo wysokimi mandatami.

A jak to wygląda w Polsce?

Polska jest wśród tych krajów europejskich, które nie wprowadziły obowiązku sezonowej zmiany ogumienia w pojazdach samochodowych. Mimo licznych zapowiedzi nadal nie wprowadzono takiego nakazu. Zapowiadany ustawowy obowiązek wymiany opon nie tylko nie wszedł w życie, ale nawet nie przeszedł sejmowej ścieżki legislacyjnej. Decyzję o tym, kiedy i czy w ogóle zmienić opony na zimowe pozostawiono kierowcom.

Funkcjonują jednak przepisy dotyczące ogumienia samochodowego, znajdujące się w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 31 grudnia 2002 r. o warunkach technicznych pojazdów oraz zakresie ich niezbędnego wyposażenia. Określają m.in. dopuszczalny stopień zużycia bieżnika opony – według znajdującego się na niej wskaźnika lub do głębokości 1,6 mm. Eksperci są zdania, że dla opony zimowej dopuszczalna minimalna wysokość bieżnika powinna być wyższa i wynosić 4 mm. Przepis ten nie przystaje więc do opon zimowych i podobnie jak w przypadku generalnej zasady sezonowej zmiany ogumienia – brakuje odpowiedniej, prawnej regulacji.

Zachowanie ostrożności w trudnych warunkach

W art. 3 ust. 1 ustawy Prawo o ruchu drogowym znajduje się następujący zapis:

Art. 3
1. Uczestnik ruchu i inna osoba znajdująca się na drodze są obowiązani zachować ostrożność albo gdy ustawa tego wymaga – szczególną ostrożność, unikać wszelkiego działania, które mogłoby spowodować zagrożenie bezpieczeństwa lub porządku ruchu drogowego, ruch ten utrudnić albo w związku z ruchem zakłócić spokój lub porządek publiczny oraz narazić kogokolwiek na szkodę. Przez działanie rozumie się również zaniechanie.

Z kolei przepis art. 19 ust. 1 kodeksu drogowego stanowi:

Art. 19
1. Kierujący pojazdem jest obowiązany jechać z prędkością zapewniającą panowanie nad pojazdem, z uwzględnieniem warunków, w jakich ruch się odbywa, a w szczególności: rzeźby terenu, stanu i widoczności drogi, stanu i ładunku pojazdu, warunków atmosferycznych i natężenia ruchu.

Przepisy te wyrażają ogólną zasadę zachowania przez kierowcę ostrożności, a nawet szczególnej ostrożności w określonych warunkach drogowych. Stosownie do tych warunków kierujący pojazdem powinien dostosować prędkość tak, by być w stanie panować nad pojazdem. Okazuje się, że przy braku konkretnej regulacji obowiązku stosowania ogumienia zimowego w warunkach zimowych, tak sformułowane zasady ogólne mogą znaleźć zastosowanie w rozstrzyganiu spraw sądowych.

W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 31 maja 2016 r., sygn. akt III KK 173/16, w sprawie dotyczącej potrącenia pieszego czytamy:

Także korzystanie z opon tzw. „letnich” w zimowych, trudnych warunkach atmosferycznych (niska temperatura, padający śnieg) rodziło obowiązek jak najdalej idącego zwiększenia ostrożności, obserwacji przedpola jazdy w stopniu umożliwiającym odpowiednio szybkie reagowanie oraz odpowiedniego zmniejszenia prędkości.

Oznacza to, że w tej konkretnej sytuacji kierowca używający opon letnich mimo jazdy w trudnych warunkach zimowych, powinien był zachować szczególną ostrożność i tak dostosować prędkość swojego pojazdu, by móc nad nim panować przy każdym manewrze. Utrata panowania nad autem, nieskuteczna próba hamowania i w rezultacie potrącenie pieszego było więc zawinionym skutkiem, za co kierującemu przypisano odpowiedzialność.

Podsumowanie

Polskie prawo nie nakłada na kierowców obowiązku wymiany ogumienia na zimowe wraz z nadejściem określonej pory lub zaistnienia szczególnych warunków zimowych. Mimo tego jazda na oponach letnich po śniegu czy lodzie może skutkować odpowiedzialnością kierowcy. W razie dojścia do zdarzenia drogowego kierujący takim pojazdem może spotkać się z zarzutem niezachowania szczególnej – bo wynikającej z kombinacji warunków zimowych z letnimi oponami – ostrożności i niezachowania prędkości umożliwiającej panowanie nad pojazdem.