Reklama sprzeczna z przepisami prawa, dobrymi obyczajami lub uchybiająca godności człowieka

Reklama sprzeczna z przepisami prawa. Reklama napojów alkoholowych

Reklama alkoholu i jego promocja, z wyjątkiem piwa, jest zakazana, a reguluje to ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Zgodnie z art. 46 ust. 1 cytowanej ustawy napojem alkoholowym w rozumieniu niniejszej ustawy jest produkt przeznaczony do spożycia zawierający alkohol etylowy pochodzenia rolniczego w stężeniu przekraczającym 0,5% objętościowych alkoholu.

Art. 13¹ ust.2 przytaczanej ustawy wprowadza ograniczenia co do reklamy piwa. W związku z powyższym przepisem reklama piwa nie może być prowadzona: w telewizji, radiu, kinie i teatrze między godziną 6.00 a 20.00, z wyjątkiem reklamy prowadzonej przez organizatora imprezy sportu wyczynowego lub profesjonalnego w trakcie trwania tej imprezy; na kasetach wideo i innych nośnikach, w prasie młodzieżowej i dziecięcej; na okładkach dzienników i czasopism, na słupach i tablicach reklamowych i innych stałych i ruchomych powierzchniach wykorzystywanych do reklamy, chyba że 20% powierzchni reklamy zajmować będą widoczne i czytelne napisy informujące o szkodliwości spożycia alkoholu lub o zakazie sprzedaży alkoholu małoletnim przy udziale małoletnich.

Reklama tytoniu

Zakaz reklamy tytoniu i wyrobów tytoniowych w telewizji i radiu oraz prasie dziecięcej i młodzieżowej zawarty jest w ustawie z dnia 9 listopada 1995 roku o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. Tytoń oznacza- liście oraz inne naturalne, przetworzone lub nieprzetworzone części roślin tytoniu, w tym tytoń ekspandowany i tytoń odtworzony. Natomiast pod pojęciem wyrobów tytoniowych należy rozumieć wszelkie wyprodukowane z tytoniu wyroby, takie jak papierosy, cygara, cygaretki, tytoń fajkowy, machorka i inne, zawierające tytoń lub jego składniki, z wyłączeniem produktów leczniczych zawierających nikotynę.

Definicję reklamy wyrobów tytoniowych zawiera art. 2 pkt 25 u.t.w.t. zgodnie, z którym reklamą wyrobów tytoniowych jest rozpowszechnianie komunikatów, wizerunków marek wyrobów tytoniowych, papierosów elektronicznych, pojemników zapasowych, rekwizytów tytoniowych lub symboli z nimi związanych, a także rozpowszechnianie nazw lub symboli graficznych podmiotów produkujących wyroby tytoniowe, papierosy elektroniczne, pojemniki zapasowe lub rekwizyty tytoniowe, nieróżniących się od nazw i symboli graficznych wyrobów tytoniowych, papierosów elektronicznych, pojemników zapasowych, rekwizytów tytoniowych lub symboli z nimi związanych – służących popularyzowaniu marek wyrobów tytoniowych, papierosów elektronicznych, pojemników zapasowych lub rekwizytów tytoniowych, z wyłączeniem informacji używanych do celów handlowych w relacjach pomiędzy podmiotami zajmującymi się produkcją, dystrybucją i handlem wyrobami tytoniowymi, papierosami elektronicznymi, pojemnikami zapasowymi lub rekwizytami tytoniowymi.

Nie jest dozwolone także urządzanie loterii promocyjnej papierosów.

W uzasadnieniu wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 4 kwietnia 2001 r., NSA uznał, iż zgodnie z ustawą z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych organy administracji rządowej są obowiązane do podejmowania działań zmierzających do ochrony zdrowia przed następstwami używania tytoniu.

Zgodnie z art. 8 ust. 1 u.t.w.t. zabrania się reklamowania i promocji wyrobów tytoniowych, rekwizytów tytoniowych i produktów imitujących wyroby lub rekwizyty tytoniowe oraz symboli związanych z używaniem tytoniu, a w szczególności: w telewizji, radiu, kinach, podmiotach leczniczych, szkołach i placówkach oświatowo-wychowawczych, w prasie dziecięcej i młodzieżowej, na terenie obiektów sportowo-rekreacyjnych oraz w innych miejscach publicznych; na plakatach, w tym plakatach wielkoformatowych; w środkach usług informatycznych.

Napisy ostrzegające o szkodliwości używania tytoniu winny się pojawić również na opakowaniu papierosów, w tym na ich jednostkowym pudełku. Nakaz nakładający obowiązek umieszczania tego typu napisów zawiera Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 24 lutego 2004r. w sprawie badania zawartości niektórych substancji w dymie papierosowym oraz informacji i ostrzeżeń zamieszczanych na opakowaniach wyrobów tytoniowych. Zgodnie z §4 pkt 1 Rozporządzenia na jednostkowych opakowaniach papierosów, cygar, cygaretek, tytoni fajkowych, tytoni przeznaczonych do skręcania papierosów oraz innych wyrobów tytoniowych przeznaczonych do palenia, a także na zbiorczych opakowaniach tych wyrobów, występujących w handlu detalicznym, umieszcza się: ostrzeżenie powszechne o treści: ,,Palenie zabija” albo ,,Palenie poważnie szkodzi Tobie i osobom w Twoim otoczeniu”, a także jedno z następujących ostrzeżeń dodatkowych, na przykład: ,,palacze tytoniu umierają młodziej”, ,,palenie tytoniu zamyka naczynia krwionośne i jest przyczyną zawałów serca i udarów mózgu”, ,,palenie tytoniu powoduje śmiertelnego raka płuc”, ,,twój lekarz lub farmaceuta pomoże Ci rzucić palenie”, ,,dzwoniąc pod nr telefonu 0801108108, uzyskasz pomoc w rzuceniu palenia”.

Ostrzeżenia o treści ,,palenie zabija” albo ,,palenie poważnie szkodzi Tobie i osobom w Twoim otoczeniu”, umieszcza się na jednej z dwóch największych płaszczyzn opakowania, zapewniając przemienne i regularne występowanie w produkcji i obrocie handlowym jednego i drugiego tekstu.

Reklama środków leczniczych

Ustawa z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne, rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 listopada 2008 r. w sprawie reklamy produktów leczniczych oraz w ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych określają zasady prowadzenia reklamy produktów leczniczych.

Zgodnie z art. 52 ustawy- Prawo farmaceutyczne reklamą produktu leczniczego jest działalność polegająca na informowaniu lub zachęcaniu do stosowania produktu leczniczego, mająca na celu zwiększenie: liczby przepisywanych recept, dostarczania, sprzedaży lub konsumpcji produktów leczniczych.

Artykuł 53 ust. 3 u.p.f. przewiduje m.in., że reklama leku nie może być adresowana do dzieci ani zawierać żadnego elementu, który byłby do nich skierowany. Z kolei art. 55 ust. 1 pkt 1 i 2 u.p.f. wprowadza zakaz kierowania do publicznej wiadomości reklamy leków polegającej na ich prezentowaniu przez osoby znane publicznie, naukowców, osoby posiadające wykształcenie medyczne lub farmaceutyczne lub sugerujące posiadanie takiego wykształcenia, jak również reklamy odwołującej się do zaleceń osób znanych publicznie, naukowców, osób posiadających wykształcenie medyczne lub farmaceutyczne lub sugerujących posiadanie takiego wykształcenia. Ograniczenia dotyczące reklamy produktów leczniczych znajdują się także w art. 55 ust. 2, art. 56 oraz art. 60 u.p.f.

Art. 53 ust. 2 u.p.f. – przewiduje zakaz promocji leków polegającej na oferowaniu lub obiecywaniu jakichkolwiek korzyści w zamian za nabycie produktu leczniczego lub dostarczenie dowodu, że doszło do jego nabycia. W art. 57 ust. 1 pkt 3 u.p.f. wyrażono zakaz prowadzenia reklamy leków adresowanej do publicznej wiadomości, jeżeli jej przedmiotem są produkty lecznicze umieszczone na listach refundacyjnych. Z kolei art. 58 ust. 1 u.p.f. wprowadza wyraźny zakaz kierowania do osób uprawnionych do wystawiania recept i osób prowadzących obrót lekami(czyli do profesjonalistów) reklamy produktu leczniczego polegającej na wręczaniu, oferowaniu i obiecywaniu korzyści materialnych, prezentów, ułatwień, nagród, wycieczek oraz organizowaniu i finansowaniu spotkań promocyjnych produktów leczniczych, podczas których przejawy gościnności wykraczają poza główny cel spotkania.

Zakaz reklamy niektórych gier i zakładów

Art. 29 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych zabrania reklamy i promocji gier cylindrycznych, gier w karty, gier w kości, zakładów wzajemnych oraz gier na automatach. Ponadto ustawa wprowadza zakaz informowania o sponsorowaniu przez podmiot prowadzący działalność w zakresie gier cylindrycznych, gier w karty, gier w kości, przyjmowania zakładów wzajemnych oraz gier na automatach.

Powyżej określone zakazy nie obejmują reklamy i promocji prowadzonej wewnątrz kasyna gry lub punktu przyjmowania zakładów wzajemnych oraz oznaczenia nazwą podmiotu, logo firmy lub nazwą prowadzonej działalności gospodarczej, na zewnątrz budynku, miejsca, w którym znajduje się kasyno gry lub punkt przyjmowania zakładów wzajemnych, a także, w przypadku zakładów wzajemnych urządzanych przez sieć Internet – reklamy i promocji prowadzonej na określonej w zezwoleniu stronie internetowej wykorzystywanej do urządzania tych zakładów.

Przez reklamę gier cylindrycznych, gier w karty, gier w kości, zakładów wzajemnych lub gier na automatach rozumie się publiczne rozpowszechnianie znaków towarowych lub symboli graficznych i innych oznaczeń z nimi związanych, a także nazw i symboli graficznych podmiotów prowadzących działalność w zakresie gier cylindrycznych, gier w karty, gier w kości, zakładów wzajemnych lub gier na automatach oraz informacji o miejscach, w których takie gry lub zakłady są urządzane, i możliwościach uczestnictwa.

Przez promocję gier cylindrycznych, gier w karty, gier w kości, zakładów wzajemnych lub gier na automatach rozumie się publiczną prezentację tych gier lub zakładów, rozdawanie rekwizytów z nimi związanych, wręczanie żetonów lub dowodów uczestnictwa w tych grach albo ich sprzedaż w miejscach publicznych, a także inne formy publicznego zachęcania do uczestnictwa w nich lub przekonywania o ich zaletach bądź zachęcania do wstępu do kasyn gry lub punktów przyjmowania zakładów wzajemnych.

Za reklamę i promocję gier cylindrycznych, gier w karty, gier w kości, zakładów wzajemnych lub gier na automatach uważa się również reklamę i promocję produktów i usług, których nazwa, znak towarowy, kształt graficzny lub opakowanie wykorzystuje podobieństwo lub jest tożsame z oznaczeniem gier cylindrycznych, gier w karty, gier w kości, zakładów wzajemnych, gier na automatach, kasyna gry lub punktu przyjmowania zakładów wzajemnych albo z firmą, nazwą lub oznaczeniem podmiotu prowadzącego działalność w zakresie gier cylindrycznych, gier w karty, gier w kości, zakładów wzajemnych lub gier na automatach.

Za reklamę i promocję gier cylindrycznych, gier w karty, gier w kości, zakładów wzajemnych oraz gier na automatach uważa się również reklamę i promocję podmiotów, których wizerunek reklamowy wykorzystuje podobieństwo lub jest tożsamy z oznaczeniem gier cylindrycznych, gier w karty, gier w kości, zakładów wzajemnych, gier na automatach, kasyna gry lub punktu przyjmowania zakładów wzajemnych albo z firmą, nazwą lub oznaczeniem podmiotu prowadzącego działalność w zakresie gier cylindrycznych, gier w karty, gier w kości, zakładów wzajemnych, gier na automatach lub innym symbolem obiektywnie odnoszącym się do takich oznaczeń.

Reklama sprzeczna z dobrymi obyczajami

To typowy przykład pojęcia trudnego do zdefiniowania. Problem polega na tym, że nie istnieje jeden wspólny dla całego społeczeństwa wzorzec dobrych obyczajów.

Wedle zaproponowanej w literaturze interpretacji zasad współżycia społecznego trzeba stwierdzić, iż pojęcie zasad współżycia społecznego jest nadrzędne w stosunku do dobrych obyczajów, przez wzgląd na ich miejsce w systemie prawa polskiego.

Ponadto, w ustawie nie uściślono dziedziny ani jakiejkolwiek grupy zawodowej, do której przy interpretacji ,, dobrych obyczajów” powinno się odwołać.

Reklama uchybiająca godności człowieka

Pod pojęciem ,,uchybienie godności człowieka”, powinno się rozumieć w szczególności zakaz tzw. reklamy osobistej, czyli takiej, która odwołuje się do osobistych cech oferenta lub potencjalnego klienta(np. rasa, płeć, poglądy religijne lub polityczne), a nie do rzeczowych cech towaru czy usługi. Reklamą sprzeczną z dobrymi obyczajami i uchybiającą godności człowieka jest reklama sprzeczna z ogólnie przyjętymi w Polsce zasadami moralnymi. Obejmuje to używania wyrazów, rysunków itp. uznawanych za obraźliwe lub nieprzyzwoite, oraz eksponowania nędzy, poniżenia, cierpienia.

Przykładem reklamy uchybiającej godności człowieka jest plakat promujący film ,,Skandalista Larry Flynt" Milosa Formana z 1996 roku. Ilustracja na plakacie przedstawiała ukrzyżowanego mężczyznę(nie umęczonego)przepasanego na biodrach flagą amerykańską z rozpostartymi ramionami na tle łona kobiecego, okrytego w damską bieliznę.

Podobnym przykładem mogą posłużyć kampanie reklamowe włoskiej firmy odzieżowej Benetton. Zdjęcia użyte do reklamy tej firmy są drastyczne z założenia - ich celem jest prowokowanie. Plakaty pokazują m.in. zdjęcia pokrwawionego munduru zabitego w Bośni żołnierza, białe dziecko karmione piersią przez czarną kobietę ze stemplem na ciele "HIV positive”, czy też kampania Uchate przedstawiająca całujące się głowy państw (np. Baracka Obamę i prezydenta Wenezueli Hugo Cháveza; Angelę Merkel z Nicolasem Sarkozym; Kim Jong-ila i Lee Myung-bak. W kampanii Uchate znalazły się także zdjęcia polskich polityków, tj. Jarosława Kaczyńskiego całującego Donalda Tuska; posłanki Anny Grodzkiej całującej Jarosława Kaczyńskiego; należy także wspomnieć o bulwersującej reklamie na której papież Benedyk XVI całuje imama Ahmeda Mohameda el-Tayeba.